Thursday, March 22, 2007

Saudek




























Ο αέρας εχθές φυσούσε επίμονα φέρνοντας μηνύματα μιας μακρινής καταιγίδας που όλο πλησίαζε…ο μονότονος ήχος από το ξύλινο παντζούρι που χτυπούσε αδιάκοπα στο τοίχο ερχόταν από την παλιά πτέρυγα, κρατώντας μου "συντροφιά" όλο το βράδυ. Το πρωί ένα τηλεγράφημα με περίμενε στη reception, γνωστοποιώντας μου πως το ζεύγος Saudek θα κατέφθανε το σαββατοκύριακο, πιστό στην προτίμηση του δεκαετίες τώρα στο βελούδινο δωμάτιο και βγάζοντάς μας αίφνης από τη χειμωνιάτικη ραστώνη.

Αργότερα κατά την διάρκεια της ίδια μέρας καθώς θα ξεκλείδωνα την πόρτα του δωματίου θα καταλάβαινα πως το παντζούρι πού χτυπούσε όλη τη νύχτα ήταν ακριβώς από κει, ενώ ο αέρας είχε απασφαλίσει και την μπαλκονόπορτα παραμερίζοντας τις βαριές βελούδινες κουρτίνες και αφήνοντας τα δεύτερα φύλλα από φίνο crêpe de Chine να μπλεχτούν στα κλαδιά της νεραντζιάς που αγκάλιαζε το μπαλκόνι.

Μυρωδιές από βερνίκι, σκόνη από τα υφάσματα που σηκώνονταν για να αποκαλύψουν τα βαριά έπιπλα, πινελιές κλεισούρας και υγρασίας, άνθη νεραντζιάς, η αψάδα της νοτισμένης γης υπνωτιστική, όλα μαζί στην ανάσα μου που κατέληγε σε βαθύ αναστεναγμό…πολλά έπρεπε να γίνουν μέχρι να ετοιμαστεί το δωμάτιο σε λίγo διάστημα -δωμάτιο γεμάτο από έργα του Jan και της Sara Saudek-, απαγορευμένο στις νεαρές μαθητευόμενες καμαριέρες βάσει εντολών της οικονόμου και αναγκαστικά με την βοήθεια των μεσήλικων και παντρεμένων κυριών της υπηρεσίας καθαριότητας….





















Ο Jan Saudek θα γεννηθεί στην Πράγα το 1935, πολλά μέλη της οικογένειάς του θα πεθάνουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ ο ίδιος όπως και ο αδελφός του, που είχαν κρατηθεί σε παιδικό στρατόπεδο κοντά στα πολωνικά σύνορα, θα καταφέρουν να επιζήσουν.

Στην δεκαετία του 60 ο Saudek θα πάρει την απόφαση να ασχοληθεί με την τέχνη της φωτογραφίας και σ΄ αυτή του την απόφαση θα τον ενισχύσει σ΄ ένα ταξίδι του στην Αμερική, ο διάσημος curator
Hugh Edwards, που μαζί με ελάχιστους άλλους θα εισαγάγουν την ίδια περίοδο, την φωτογραφία ως μορφή τέχνης στις ΗΠΑ.






















Επιστρέφοντας στην Πράγα θα αναγκαστεί να δουλέψει με μυστικότητα σ΄ ένα υπόγειο, για να αποφύγει την προσοχή της μυστικής αστυνομίας, καθώς σταδιακά η δουλειά του επικεντρωνόταν σε θέματα προσωπικής ερωτικής ελευθερίας και κάνοντας χρήση υπονομευτικών πολιτικών συμβολισμών, όπως της διαφθοράς και της αθωότητας. Προοδευτικά από τα τέλη της δεκαετίας του 70 θα αναγνωριστεί στην δύση ως ο κορυφαίος τσέχος φωτογράφος και το 1983 θα εκδοθεί το πρώτο αγγλόφωνο βιβλίο πάνω στη δουλειά του. Ακριβώς γι αυτό, το 1984 οι κομμουνιστικές αρχές θα του επιτρέψουν να σταματήσει να εργάζεται στο εργοστάσιο και θα του δοθεί άδεια εργασίας ως καλλιτέχνη. Το 1987 τα αρχεία των αρνητικών του θα κατασχεθούν για να επιστραφούν λίγο αργότερα…















Το πιο γνωστό κομμάτι της δουλείας του αφορά την απεικόνιση ονειρικών κόσμων επιζωγραφισμένων με το χέρι, κατοικούμενων από γυμνές ή ημίγυμνες φιγούρες που περιβάλλονται από τοίχους, άλλοτε γυμνούς με τεχνοτροπία που αντανακλά έντονα τα σημάδια της φθοράς ή χρωματισμένα σκηνικά και στοιχεία που χρησιμοποιούνται αρκετά συχνά, όπως ο συννεφιασμένος ουρανός ή μια άποψη της γέφυρας Charles της Πράγας. Πάνω σ΄ αυτήν τη δουλεία του μοιάζουν να αντηχούν τα δείγματα εικονογραφίας των στούντιο και των Tableaux Vivants των ερωτικών φωτογράφων του 19ουαιώνα, αλλά και ακόμα πιο σύγχρονα, το έργο του ζωγράφου Baltus και αυτό του φωτογράφου Bernar Faucon. Η πρώιμη δουλειά του επικεντρώνεται στην απεικόνιση της παιδικής ηλικίας, ενώ στην συνέχεια, παρακολουθώντας της εξέλιξη των μοντέλων του από παιδιά σε ενήλικους, ο χρόνος και τα σημάδια του θα παραμείνει ορατή συνιστάμενη των έργων του, μαζί με τα επαναλαμβανόμενα θρησκευτικά μοτίβα και τον αγώνα ανάμεσα στις σχέσεις αντρών γυναικών και την μεταξύ τους ασάφεια… εξαιτίας αυτών, τo έργο του Saudek θα προβληματίσει εξίσου τη λογοκρισία στην δύση κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90.




















Η δουλειά του Saudek είναι μια σύνθετη, σκοτεινή, ενοχλητική ματιά που εξετάζει τους τρόπους που σημαντικά ζητήματα όπως: φύλο, πόθος , θάνατος, αθωότητα, επιθυμία , ομορφιά, το γύρας , το σώμα, η σεξουαλική πολιτική, αναμιγνύονται και ανταγωνίζονται σε μια μπερδεμένη, ανορθολογική και μη προστατευτική σφαίρα συγκίνησης. Η ενασχόληση με τις εικόνες του Saudek αποτελεί μια συνταρακτική εμπειρία, μια διαδρομή ανάμεσα στους πόλους της έλξης και της απέχθειας, την επιβεβαίωση και την αναμέτρηση. Παράλληλα έντονη είναι η ευχαρίστηση της ανακάλυψης των εικόνων, οι οποίες συνομιλούν με πολλές αλήθειες καθώς αποφεύγεται επιδέξια η ευγενική συνδιαλλαγή. Το να έρθει κανείς πρόσωπο με πρόσωπο με αυτές τις αλήθειες, ιδιαίτερα μέσω του φακού της συχνά πικρής προοπτικής του Saudek, δεν αποτελεί (πάντα) αντικείμενο γέλιου. Μας παρουσιάζονται εικόνες τρυφερότητας και ευαισθησίας, μόνο που παρουσιάζονται απότομα, επάνω από τις εικόνες της σκληρότητας και της αλλοτρίωσης που ακολουθούν αμέσως μετά. Οι φωτογραφίες της νεότητας και της ομορφιάς, εναλλάσσονται, συχνά κατά αντιστοιχία, με φωτογραφίες άλλων ηλικιών και μέσα από τραγελαφικές ακρότητες. Οι εικόνες της χαράς και της ελπίδας συγκρούονται κριτικά με εκείνες της τραγωδίας και της απελπισίας, μερικές φορές σε μια ενιαία φωτογραφία.

















Ο συνδυασμός είναι ανηλεής, η εσωτερική σύγκρουση που αισθανόμαστε μέσα από την κατεύθυνση του Saudek είναι επίπονη. Καλώντας μας επανειλημμένα εμπρός στις βαθύτερες επιθυμίες μας για την αφή, την τρυφερότητα, την καλλιέργεια, την ομορφιά, και την ευχαρίστηση, δεν μας αφήνει ποτέ να κινηθούμε πολύ μακριά από την υπενθύμιση, εξίσου ζωντανή, τη ασχήμιας του κόσμου, της διαστρέβλωσης, του πόνου, και της απουσία νοήματος. Ναι, σαν να μας λέει ο Saudek πως, ομορφιά, αγάπη, συμπόνια και επούλωση υπάρχουν στον κόσμο, αλλά είναι ψευδαισθητικά και παροδικά στοιχεία, και σπάνια αρκετά ισχυρά να μας σώσουν από τις αναπόφευκτες καταστροφές του πόνου, της μοναξιάς, της ηλικίας, της απελπισίας, και του θανάτου.















O Saudek επιθυμεί να πει ιστορίες με τις φωτογραφίες του "εάν μια φωτογραφία δεν λέει μια ιστορία," δηλώνει, "δεν είναι μια φωτογραφία", και οι ιστορίες που τον ενδιαφέρουν εξετάζουν τα υπαρξιακά διλήμματα της ανθρώπινης ύπαρξης . Δίνει έμφαση συχνά στις πολικότητες με το να βάζει τα αντιστοιχημένα ζευγάρια των φωτογραφιών από κοινού. Μερικές φορές παρουσιάζει μια ομάδα φωτογραφιών στη σειρά, που τεκμηριώνει μια πρόοδο των γεγονότων κατά τη διάρκεια του χρόνου. Ο συναισθηματικός αντίκτυπος μπορεί να είναι ισχυρός.














Μερικές από τις πιο διηγηματικές και πικρές εικόνες του Saudek εξετάζουν αυτό που αποκαλεί "μάχη των φύλων," η δυναμική της σχέσης μεταξύ ανδρών και γυναικών στο χώρο της σεξουαλικής έλξης και της αναζήτησης. Από εισαγωγική πρόταση του Saudek σε αυτό το τμήμα: "Υπάρχει ο κόσμος των ανδρών και αυτός των γυναικών, και ο πόλεμος είναι λυσσαλέος μεταξύ τους," λέει, " δεν πρόκειται να επέλθει κανένα τέλος εφόσον ο πλανήτης γη συνεχίζει να περιστρέφεται."























Η δυσκολία και το σκοτάδι που υπάρχει βαθιά μέσα στο έργο του Saudek κάνει περισσότερο ορατά τα ζητήματα που αντιμετωπίζει, τις εικόνες που χρησιμοποιεί, την γοητεία του σώματος σε όλες τις μορφές του, γεγονός που επιτείνεται επιπρόσθετα με την χρήση του ζωηρού colorization υπογραμμίζοντας έτσι και να δραματοποιώντας τις εικόνες του. Ένα μεγάλο μέρος της προοπτικής του είναι ενοχλητικό, αλλά είναι ακριβώς η απροθυμία του να αποφύγει, να συμβιβαστεί, ή να ζητήσει συγγνώμη για τις συγκινήσεις και τις κινήσεις του, όσο σκοτάδι μπορούν να έχουν, που πριμοδοτεί την εργασία του, και κάνει τις εικόνες του τόσο ειλικρινείς και επιβλητικές. Η δημιουργική ενέργεια του Saudek που έχει επιζήσει των δεκαετιών καταστολής και στην κομμουνιστική και μετα-κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία (Τσεχία πλέον), καθώς επίσης και η όχι πάντα φιλόξενη κρίση των περισσότερων κριτικών στη δύση, αποδεικνύει μια κατάθεση αποφασιστικότητας στην δέσμευσή του απέναντι στον εαυτό του και το έργο του.





















Ο Saudek που στο μεγαλύτερο μέρος της ζωή του θα θεωρηθεί ειδικά από το κομμουνιστικό περιβάλλον ως πορνογράφος, ποτέ δεν θα πάρει κανένα από τα μεγάλα φωτογραφικά βραβεία, παρόλα αυτά είναι πολύ δύσκολο το όνομά του να είναι άγνωστο σήμερα σε κανένα φωτογράφο. Πέρα από τολμηρό και αλληγορικό το έργο του για μένα εξακολουθεί να είναι πολύ γοητευτικό, όσο δύσκολο είναι, ταυτόχρονα είναι και χιουμοριστικό, εκφράζοντας και αναδεικνύοντας τη εμπιστοσύνη των μοντέλων να αφεθούν να γυμνωθούν μπροστά του και να καταφέρουν να του αποδώσουν τις εικόνες αυτού του σκληρού και παραμυθένιου ταυτόχρονα κόσμου.




















και ο Saudek θα αφεθεί να φωτογραφηθεί και μέσα από το φακό της nina sederholm μαζί με την συμβία του Sara









η οποία μέσα από την επιρροή του δικού του έργου, θα παρουσιάσει και την δική της δουλειά αποτυπώνοντας αρκετές αναφορές, αλλά και παρουσιάζοντας, την ιδιότυπη θηλυκή διάσταση ενός γυναικείου Saudek κόσμου, που ουσιαστικά δεν είναι πολύ απομακρυσμένος από αυτόν του Jan.















Το μούχρωμα του απογεύματος σιγά σιγά πέφτει, η ετοιμασία στο δωμάτιο έχει ολοκληρωθεί μέσα από τον ήχο της σιωπής, το φως τρεμοπαίζει μέσα από τις οπάλινες λάμπες γλύφοντας απαλά τις γυαλισμένες επιφάνειες καθώς το προσωπικό απομακρύνεται, κλείνοντας τις πόρτες σιγανά. Aνάβω ένα τσιγάρο παρακολουθώντας την αντανάκλασή μου στον καθρέπτη, οι μορφές πίσω μου μοιάζουν να αναδεύονται απαλά, ένα νυχτοπούλι μέσα από το πέπλο της βροχής καλωσορίζει την νύχτα που έρχεται και κατευθύνομαι προς το μπαλκόνι….


μια όμορφη παρουσίαση για τον Saudek, από την οποία χρησιμοποίησα αρκετά κομμάτια





καλό σ/κ

header's photo by 3amfromkyoto